با فرم فاکتور مادربرد آشنا شوید

ممکن است، هنگام خرید قطعات کامپیوتر با اصطلاح فرم فاکتور مواجه شده باشید. حتماً در ذهن‌تان پرسیده‌اید فرم فاکتور مادربرد چه کاربردی دارد؟ چند نوع است؟ آیا می‌توان فرم فاکتورهای مختلف را از هم تشخیص داد؟

به صورت کلی، فرم فاکتور استانداردی است که شکل، اندازه، پیکربندی و نوع آرایش فیزیکی هر قطعه‌ یا سیستمی را مشخص می‌کند. فرم فاکتور مادربرد همان طور که از عنوانش پیداست برای استانداردسازی مادربردها ایجاد شده است.

همان‌طور که می‌دانید، مادربرد قطعه مهمی در هر سیستم ماشینی و کامپیوتری به حساب می‌آید. برای انتخاب و خرید مادربردها باید آشنایی کافی با اصطلاحات مرتبط با آن را داشته باشید. یکی از این اصطلاحات، فرم فاکتور مادربرد است که در ادامه به شرح آن می‌پردازیم. در مطلب پیش رو، با فرم فاکتورهای مختلف مادربرد آشنا می‌شوید و به کاربردهای هر کدام پی می‌برید.

بیشتر بخوانید: بهترین مادربرد گیمینگ تا 10 میلیون تومان

فرم فاکتور مادربرد چیست؟

بهتر است قبل از تعریف فرم فاکتور مادر برد، مادربرد را تعریف کنیم. مادربرد؛ قطعه سخت‌افزاری کامپیوترهاست که سایر قطعات مانند کارت صدا، کارت گرافیک، کارت شبکه و … روی آن نصب و مونتاژ می‌شوند.

فرم فاکتور مادربرد چیست؟ مادربردها مانند سایر قطعات کامپیوتر دارای شکل و فرم های استانداردی هستند که به عنوان فرم فاکتور مادر برد شناخته می­شوند. این استانداردسازی بر اساس اندازه، شکل، نقاط نصب، منبع تغذیه و محل قرارگیری پورت­‌ها مشخص شده است. به علاوه، فرم فاکتور تعیین می­‌کند چه نوع پردازنده، رم، منبع تغذیه و هاردی با مادربرد سازگاری دارد.

انواع فرم فاکتور مادربرد و کاربرد آنها

فرم فاکتور مادربرد به سه دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شود که عبارتند از:

• ATX
• MicroATX
• Mini-ITX

 این فرم فاکتورها با وجود شباهت‌هایی که دارند اما، ویژگی‌ها و کاربردهای منحصربفردی دارند. در ادامه به بررسی هرکدام از آنها می‌­پردازیم.

فرم فاکتور ATX

ATX اولین و بزرگ‌ترین فرم فاکتور مادربردهاست. این فرم فاکتور برای نخستین بار در سال 1995 توسط اینتل معرفی شد.

مادربردهای ATX دارای ابعاد 12 در 9.9 اینچ هستند. همچنین، نقاط نصب، پنل I/O، اتصالات برق و سایر رابط‌های اتصال مختلف در آن‌ها قابل مشاهده است.

نقاط نصب با دور نگه داشتن مادربرد از سطح فلزی کیس از ایجاد شوک‌های الکتریکی جلوگیری می­کند. با پنل  I/O امکان دسترسی به پورت­‌ها از پشت کیس فراهم می‌شود و می‌توانید مانیتور، اسپیکر، USB و… را به آن متصل کنید. سیستم اتصالات برق و رابط­ها نیز در جای مناسب طراحی شدند تا کار پیکربندی و مونتاژ راحت­‌تر انجام گیرد.

مادربرد ATX معمولاً دارای 7 اسلات PCIe است و با توجه به اندازه‌ی بزرگی که دارد قابلیت توسعه و ارتقا سیستم را ممکن می­‌کند. به عنوان مثال، بسته به شرایط، کاربران حرفه‌ای یا گیمرها می‌توانند کارت گرافیک سیستم‌شان را به 4 GPU ارتقا دهند. هرچند این قابلیت برای کاربران معمولی نیز کاربرد دارد چراکه اگر روزی نیاز به سیستم قوی­‌تر یا ویژگی و عملکرد خاصی داشتند، نگرانی نخواهند داشت.

ولی باید گفت، فرم فاکتور ATX برای افرادی که به دنبال یک سیستم جمع و جور هستند، مناسب نیست.

بیشتر بخوانید: علائم و دلایل خراب شدن مادربرد (تشخیص خرابی مادربرد)

فرم فاکتور MicroATX (M-ATX)

وقتی دنیای کامپیوترها به سمت کوچک­‌تر شدن پیش رفت نیاز به مادربردهایی در سایز کوچک­‌تر احساس می‌­شد. بنابراین در سال 1997 بود که اینتل فرم فاکتور MicroATX را معرفی کرد.

فرم فاکتور MicroATX از اندازه­‌ی کوچک­‌تری نسبت به فرم فاکتور ATX برخوردارند. ابعاد آن 9.6 در 9.6 اینچ است و 4 اسلات PCIe دارد.

اما، بزرگ‌ترین مزیت MicroATX نسبت به ATX این است که قیمت کم­تری دارند و با انتخاب آن­ها می­توانید در هزینه­‌هایتان صرفه‌جویی کنید.

فرم فاکتور Mini-ITX

این فرم فاکتور که اولین بار در سال  2001 معرفی شد، تنها دارای دو اسلات PCIe است و کوچک‌ترین ابعاد به میزان 6.7 در6.7 اینچ دارد.

نسخه‌های دیگری از ITX، مانند Nano-ITX در سال 2003 و Pico-ITX در سال 2007، ارائه شدند. با این حال، این فرم فاکتور Mini-ITX است که محبوب‌ترین آنها در بین کاربران دسکتاپ باقی مانده است.

مادربردهای ITX به دلیل طراحی جمع و جور و کم هزینه­تر در خودروها، سیستم‌­های شبکه، ستاپ باکس­‌ها و سایر رایانه­‌های کوچک مورد استفاده قرار می‌­گیرند.

Mini-ITX فقط یک کارت گرافیک دارد و قابلیت ارتقا وجود ندارد. علاوه بر این رم هم در Mini-ITX با محدودیت‌هایی همراه است.

نکته مهمی که وجود دارد این است که Mini-ITXها با وجود کوچک­‌تر بودن نسبت به MicroATX از قیمت بالاتری برخوردارند چون به نوعی یک مادربرد سفارشی محسوب می‌شوند.

بیشتر بخوانید: سری‌های مادربرد ایسوس – تفاوت سری های مادربرد ایسوس

سایر فرم فاکتورهای مادربرد

فرم فاکتورهای مادربرد در اندازه­‌های دیگری نیز وجود دارند که البته کم­‌تر درباره آن­ها صحبت شده است، زیرا اغلب برای کاربران عادی کاربردی ندارد. در این قسمت ما به معرفی آنها می‌­پردازیم.

نسخه توسعه یافته ATX که کمی بزرگ­‌تر از آن است، با عنوان فرم فاکتور E-ATX که مخفف Extended ATX است، شناخته می­‌شود. ابعاد این مادربرد 12 در 13 اینچ است و کمی با ATX متفاوت است. طول هر دو در 12 اینچ یکسان است اما عرض آن کمی بیش از 13 اینچ است.

هرچند، ویژگی‌ها و پورت‌های ورودی/خروجی اصلی در هر دو دسته مشابه است ولی، تعداد اسلات­‌های PCIe در فرم فاکتور E-ATX بیشتر است، یعنی قابلیت ارتقا به نسبت بالاتری دارد. به علاوه، مادربردهای ATX معمولا دارای 4 اسلات RAM هستند، در حالی که E-ATX دارای 6 و حتی گاهی اوقات 8 اسلات RAM است. همچنین می‌توانید انتظار داشته باشید که یک مادربرد EATX با چند هیت سینک اضافی بیشتر از بردهای ATX عرضه شود.

اما بزرگ‌ترین تفاوت بین این دو مادربرد چیست؟ بردهای E-ATX گاهی از دو سوکت پشتیبانی می­‌کنند که امکان استفاده همزمان دو پردازنده را فراهم می­‌کند که می‌توان گفت، این ویژگی در نوع خود چشمگیر است.

نوع دیگری از مادربردها، فرم فاکتور  Mini-STX (مخفف عبارت Mini Socket Technology Extended) است که  ابعاد آن 5.8 در 5.5 اینچ است. این مادربردها در سال 2015 عرضه شدند. لازم به ذکر است، این فرم فاکتور با طراحی بسیار کوچک­ که ویژگی اساسی آنها محسوب می­‌شد، با استقبال زیادی مواجه نشد.

بیشتر بخوانید: همه آنچه که باید درباره مدل‌های مختلف مادربرد بدانید